Kwaśnodrzew amerykański

Kwaśnodrzew amerykański
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	wrzosowce
Rodzina	wrzosowate
Rodzaj	kwaśnodrzew
Gatunek	kwaśnodrzew amerykański
	Nazwa systematyczna
	Oxydendrum arboreum (Linnaeus) de Candolle; A. P. de Candolle and A. L. P. P. de Candolle, Prodr. 7: 601. 1839
Synonimy
	Andromeda arborea Linnaeus; Lyonia arborea (L.) D.Don;
	Andromeda arborea Linnaeus; Lyonia arborea (L.) D.Don;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kwaśnodrzew amerykański^[6]^[7], kwaśnodrzew konwaliowy^[8], kwaśnodrzew drzewiasty^[9] (Oxydendrum arboreum (L.) DC.) – gatunek rośliny należący do rodziny wrzosowatych. Jest jedynym przedstawicielem rodzaju kwaśnodrzew (Oxydendrum DC.). Występuje we wschodniej części Stanów Zjednoczonych, na obszarze od Pensylwanii i Indiany na północy po Florydę i Luizjanę na południu^[10]. Dalej na północ np. w stanie Nowy Jork bywa notowany jako gatunek dziczejący z uprawy^[3]. Jest to drzewo rosnące na glebach kwaśnych i przepuszczalnych, zwykle w lasach iglastych, na zboczach w lasach liściastych, na skrajach lasów, często wzdłuż strumieni i brzegów mokradeł, na rzędnych od poziomu morza do 1700 m n.p.m.^[3] Delikatnie pachnące kwiaty^[7], pojawiające się w pełni lata, zapylane są przez owady^[10].

Kwaśne liście o smaku porównywanym do szczawiu^[10] i szpinaku^[6] używane były dawniej do warzenia syropu wykorzystywanego w celach przeciwgorączkowych^[6]. Żucie tych liści pozwala ugasić pragnienie^[11].

Współcześnie roślina wykorzystywana jest głównie jako ozdobna – sadzona dla liści przebarwiających się jesienią na intensywny, szkarłatny kolor^[6] oraz dla kwiatów^[10]. Wykorzystywane jest także drewno – bardzo twarde, barwy czerwonobrązowej^[10].

Morfologia

Pokrój: Drzewo osiągające zazwyczaj do 25 m, wyjątkowo do 35 m wysokości^[3]. W Europie Środkowej rośnie zwykle jako duży krzew lub niewysokie drzewo do 10 m^[7]. Pędy są nagie lub owłosione^[12], okrągłe na przekroju^[3]. Kora jest gładka^[10], na starych drzewach głęboko spękana^[13].
Liście: Skrętoległe, opadające zimą^[10], jesienią przebarwiające się na intensywny czerwony lub fioletowy kolor^[10]^[7]. Liście eliptyczne lub lancetowate, długości sięgającej 23 cm. Nasada jest zbiegająca do zaokrąglonej, a wierzchołek zaostrzony, brzeg jest cały lub delikatnie, nieregularnie piłkowany, zwłaszcza w części bliższej wierzchołkowi^[12]. Blaszka jest cienka^[12], błyszcząca, ciemnozielona, od spodu jaśniejsza^[7].
Kwiaty: Zebrane po 15–50 w opadające grona tworzące rozgałęziony, wiechowaty kwiatostan złożony^[12] osiągający do 30 cm długości^[7]. Działek kielicha jest pięć, lancetowatych, zrośniętych do połowy długości. Pięć białych płatków zrośniętych jest do 3/4 długości tworząc szerokodzwonkowatą koronę o długości od 4 do 7 mm^[12]. Pręcików jest 10, nieznacznie wystają z korony, ich nitki są spłaszczone, główki bez przydatków. Słupek pojedynczy, z zalążnią górną, pięciokomorową, z uciętą szyjką i główkowatym znamieniem^[12].
Owoce: Suche, pękające, jajowate torebki^[12], o długości do 8,5 mm i średnicy do 4 mm. Pokryte jednokomórkowymi włoskami^[3]. Zawierają 25–100 wydłużonych nasion^[12].

Systematyka

Jedyny gatunek z monotypowego w efekcie rodzaju kwaśnodrzew (Oxydendrum DC., Prodr. 7: 601. 1839^[12]) z rodziny wrzosowatych Ericaceae i podrodziny Vaccinioideae^[14]. Takson dawniej sytuowany był w obrębie plemienia Andromedeae, choć zwykle w izolowanej pozycji. Badania molekularne wykazały jego siostrzaną pozycję względem kladu obejmującego m.in. takie rodzaje jak: modrzewnica Andromeda, golteria Gaultheria i borówka Vaccinium. W efekcie przeniesiony został do własnego (monotypowego) plemienia Oxydendreae H. T. Cox^[12].

Uprawa

Kwaśnodrzew wymaga gleby kwaśnej, bezwapiennej^[13]. Najlepiej rośnie na glebach żyznych, wilgotnych i przepuszczalnych, w miejscach osłoniętych od wiatru i w półcieniu. Może być uprawiany do strefy mrozoodporności 5b (czyli w całej Polsce), ale silne mrozy mogą mu zaszkodzić^[7], zwłaszcza chronić trzeba młode sadzonki^[13]. Rozmnażany jest z nasion lub sadzonek pędowych, pozyskiwanych latem, które jednak korzenią się długo i z trudem^[13].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-05-05] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-05-05] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Oxydendrum arboreum (Linnaeus) de Candolle. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-05-05].
↑ Oxydendrum arboreum (L.) DC.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-05-05].
↑ Oxydendrum arboreum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d TonyT. Russell TonyT., CatherineC. Cutler CatherineC., MartinM. Walters MartinM., Ilustrowana encyklopedia drzewa świata, Kraków: Universitas, 2008, s. 177, ISBN 978-83-242-0842-5, OCLC 814508897 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Bronisław Szmit, Wiesław Gawryś: Oxydendrum arboreum (L.) DC. (Andromeda arborea L.) Kwaśnodrzew amerykański. [w:] Encyklopedia drzew [on-line]. [dostęp 2021-05-05].
↑ Kwaśnodrzew - rodzina wrzosowate. [w:] drzewapolski.pl [on-line]. [dostęp 2021-05-05].
↑ Marcin Kubus: Aklimatyzacja późno kwitnących roślin drzewiastych w Ogrodzie Dendrologicznym w Glinnej, w: Materiały konferencyjne. Konferencja naukowa Biologia i Ekologia Roślin Drzewiastych, Kórnik-Poznań, 21-23.10.2013, PAN/Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, 2013, s.175-176, ISBN 978-83-63400-90-3.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 200. ISBN 0-333-73003-8.
↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 665, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Walter S. Judd: Oxydendrum de Candolle. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-05-05].
↑ ^a ^b ^c ^d JerzyJ. Hrynkiewicz-Sudnik JerzyJ., BolesławB. Sękowski BolesławB., MieczysławM. Wilczkiewicz MieczysławM., Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych, wyd. 3 popr. i uzup., Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13434-8, OCLC 749776599 .
↑ Genus Oxydendrum DC.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2021-05-05].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-05-05] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-05-05] (ang.).

[gat_am-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Oxydendrum arboreum (Linnaeus) de Candolle. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-05-05].

[powo-4] Oxydendrum arboreum (L.) DC.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-05-05].

[iucn-5] Oxydendrum arboreum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[russell-6] TonyT. Russell TonyT., CatherineC. Cutler CatherineC., MartinM. Walters MartinM., Ilustrowana encyklopedia drzewa świata, Kraków: Universitas, 2008, s. 177, ISBN 978-83-242-0842-5, OCLC 814508897 .

[encyk-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Bronisław Szmit, Wiesław Gawryś: Oxydendrum arboreum (L.) DC. (Andromeda arborea L.) Kwaśnodrzew amerykański. [w:] Encyklopedia drzew [on-line]. [dostęp 2021-05-05].

[8] Kwaśnodrzew - rodzina wrzosowate. [w:] drzewapolski.pl [on-line]. [dostęp 2021-05-05].

[9] Marcin Kubus: Aklimatyzacja późno kwitnących roślin drzewiastych w Ogrodzie Dendrologicznym w Glinnej, w: Materiały konferencyjne. Konferencja naukowa Biologia i Ekologia Roślin Drzewiastych, Kórnik-Poznań, 21-23.10.2013, PAN/Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, 2013, s.175-176, ISBN 978-83-63400-90-3.

[philips-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 200. ISBN 0-333-73003-8.

[mabb-11] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 665, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[america-12] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Walter S. Judd: Oxydendrum de Candolle. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-05-05].

[sudnik-13] JerzyJ. Hrynkiewicz-Sudnik JerzyJ., BolesławB. Sękowski BolesławB., MieczysławM. Wilczkiewicz MieczysławM., Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych, wyd. 3 popr. i uzup., Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13434-8, OCLC 749776599 .

[grin-14] Genus Oxydendrum DC.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2021-05-05].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]